TCK madde 80 – İnsan Ticareti Suçu (19 Önemli Soru Cevap)

İnsan Ticareti Suçu Nedir?

İnsan ticareti suçu, Türk Ceza Kanununda yer alan Ulusarası Suçlar kısmındaki suçlardan birisidir. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve bu sözleşmeye ek İnsan Ticaretinin, Özellikle Kadın ve Çocuk Ticaretinin Önlenmesi, Ortadan Kaldırılması ve Cezalandırılmasına İlişkin Protokol ile uluslararası alanda da yaptırıma sahip insan ticareti protokolün üçüncü maddesinde, “kuvvet kullanarak veya kuvvet kullanma tehdidi ile veya diğer bir biçimde zorlama, kaçırma, hile, aldatma, nüfuzu kötüye kullanma kişinin çaresizliğinden yararlanma veya başkası üzerinde denetim yetkisi olan kişilerin rızasını kazanmak için o kişiye veya başkalarına kazanç veya çıkar sağlama yoluyla kişilerin istismar amaçlı temini, bir yerden bir yere taşınması, devredilmesi, barındırılması veya teslim alınması anlamına gelir.” olarak tanımlanmaktadır. Protokole göre mağdurun bu istismara rıza göstermesinin önemi yoktur. Yine protokol, çocuklarla ilgili özel düzenelme getirmektedir. Buna göre sayılı yöntemler uygulanmasa bile mağdur çocuksa insan ticareti söz konusudur.

TCK madde 80’e göre ise insan ticareti suçu, zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokmak, ülke dışına çıkarmak, tedarik etmek, kaçırmak, bir yerden başka bir yere götürmek veya sevk etmek ya da barındırmaktır. Protokole paralel olarak TCK 80 de mağdurun rızasının geçersiz olduğunu belirlemektedir. TCK m.80/3, yine protokole benzer şekilde, suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da mağdur çocuk ise failin cezalandırılacağını söylemektedir.

İnsan ticareti suçu incelenirken, insan ticaretinin önlenmesi, işbirliği, komisyon yapısı, mağdur tanımlaması, mağdurun korunması ve barındırılması gibi usul ve esasları düzenleyen İnsan Ticaretiyle Mücadele ve Mağdurların Korunması Hakkında Yönetmelik ile Yabancılar ve mağdura verilecek ikamet izni ve sınır dışı edilme hususlarını düzenleyen Uluslararası Koruma Kanunu (madde 48, 49, 55) de değerlendirilmelidir.

İnsan Ticareti Suçu ile Korunan Hukuki Menfaat

İnsan ticareti suçu, ucuz iş gücü yaratılması sebebiyle ülkelerin ekonomik yapısına zarar verdiği gibi yargılama faaliyetlerinin artışı sonucunu da doğurmaktadır. Suç neticesinde ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklarla mücadele ve tedavi için harcama yapılmak zorunda kalınmakta, mağdurların ihtiyaçlarının giderilmesi için kamu kaynakları kullanılmaktadır. Bu ve benzer nedenlerle insan ticareti suçu ile korunan ilk hukuki değerin kamu düzeninin korunması olduğunu söylemek mümkündür.

TCK madde 80’de belirlenen unsurların gerçekleşmesi neticesinde mağdur hale gelen kişilerin şahsi hürriyet hakları, vücut bütünlükleri ve onurları ise diğer korunan hukuki menfaatlerdir.

İnsan Ticareti Suçunun Maddi Unsurları

Maddi konu: İnsan ticareti suçunun maddi konusu, işlenen suçun cismini oluşturan mağdurun bedeni/kendisidir.

Fail: TCK madde 80, suçun faili ile ilgili özel bir düzenleme getirmemiştir. Dolayısıyla herkes insan ticareti suçunun faili olabilir.

Mağdur: İnsan ticareti suçunun zorunlu mağduru faildir. Bunun yanı sıra asıl mağdur, herkes olabilir. Maddenin üçüncü fıkrasına göre suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde çocuklar suçun mağduru olurlar.

Fiil: Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla  kişilerin,

• ülkeye sokulması,
• ülke dışına çıkarılması,
• tedarik edilmesi,
• kaçırılması,
• bir yerden başka bir yere götürülmesi,
• sevk edilmesi,
• barındırılması

insan ticareti suçunu oluşturan hareketlerdir. Ancak sayılı fiillerin gerçeklesi tek başına yetmemekte, mağdurların rızalarını elde etmek için araç eylemlerin de olayda bulunması gerekmektedir. Bu araç eylemler ise:

• tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak,
• nüfuzu kötüye kullanmak,
• mağduru kandırmak,
• kişiler üzerindeki denetim olanaklarından yararlanmak,
• mağdurun çaresizliğinden yararlanmak

şeklindedir. Örneğin suçun oluşması için, mağdurun zorla çalıştırılmak amacıyla ülkeye sokulması suçun oluşması için yetmemektedir. Bu hareketin bir de araç eylemler ile, mesela mağdurun çaresizliğinden yararlanmak suretiyle mağdurun rızasının da elde edilmesi, gerçekleşmesi gereklidir.

Çocuklar için özel düzenleme getiren TCK m.80/3’e göre suçun oluşması için, on sekiz yaşını doldurmamış mağdurların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillere başvurulması gerekmemektedir. Örneğin, on sekiz yaşından küçük mağduru hizmet ettirmek için kaçıran fail, araç eylemlere başvurarak(mesela mağduru kandırmak) mağdurun rızasını elde etmemiş olsa bile insan ticareti suçundan cezalandırılacaktır.

İnsan Suçunun Manevi Unsuru

İnsan ticareti suçu, özel kastla işlenebilen bir suçtur. Failde,

• mağduru zorla çalıştırmak,
• mağdura hizmet ettirmek,
• mağdura fuhuş yaptırmak,
• mağduru esarete tâbi kılmak,
• mağduruun vücut organlarının verilmesini sağlamak,

amaçlarından en azından birinin bulunması gereklidir. Aksi halde gerçekleştirdiği fiil, bu suç kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Hukuka Aykırılık Unsuru

İnsan ticareti suçunda TCK m.80/2 uyarınca mağdurun rızası geçerli değildir.

TCK madde 80

İnsan ticareti
Madde 80- (1) (Değişik: 6/12/2006 – 5560/3 md.) Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan oniki yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası verilir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen amaçlarla girişilen ve suçu oluşturan fiiller var olduğu takdirde, mağdurun rızası geçersizdir.
(3) Onsekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.
(4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.

Soru ve Cevaplarla İnsan Ticareti Suçu

1- İnsan ticareti suçuna teşebbüs mümkün müdür?

Suçu oluşturan fiiller incelendiğinde, failin elinde olmayan nedenlerle fiillerin tamamlanamamasının mümkün olduğu görülmektedir. Bu nedenle insan ticareti suçuna teşebbüs mümkündür.

2- İnsan ticareti suçuna iştirak mümkün müdür?

İştirakın her hali bu suç türü için mümkündür.

3- Tehdit ile kaçıran fail, tehdit suçundan da cezalandırılır mı?

Tehdit, insan ticareti suçunun unsurları arasında yer almaktadır. TCK madde 42 – Bileşik Suç hükmüne göre TCK madde 80 bileşik suçtur. Dolayısıyla fail tehdit suçu için ayrıca cezalandırılmaz.

4- Fuhuş yaptırılmak için ülkeye sokulan mağdurun organlarının alınması halinde fail ayrıca cezalandırılır mı?

Fuhuş yaptırılmak için çaresizliğinden yararlanıp rızası alınan mağdurun ülkeye sokulması halinde insan ticareti suçu oluşmuştur. Bundan sonra gerçekleşen mağdurun organlarının alınması ise ayrı bir fiildir ve organ ticareti suçunu oluşturacaktır ve fail ayrıca cezalandırılacaktır.

5- İnsan ticareti suçunun ağırlaştırıcı nedeni var mıdır?

TCK madde 80, insan ticareti suçu için ağırlaştırıcı ya da hafifletici bir sebep belirlememiştir.

6- İnsan ticareti suçunun cezası nedir?

Uluslararası suçlar kapsamındaki insan ticareti suçunun failine, 8 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 10 bin güne kadar adlî para cezası verilir. Suçun örgüt kapsamında işlenmesi ceza miktarını artırıcı bir neden olarak görülmemektedir. Mülga TCK, örgüt ile işlenmesi halinde ceza miktarının 1 kat artırılacağına hükmetmekteydi(765 sayılı kanun 201/b-4). Yeni TCK, mülga kanundaki 5 yıldan 10 yıla kadar olan hapis cezasını 8 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası olarak değiştirmiştir. Suçun ağırlığı ve mağdur üzerindeki etkisi, uluslararası boyutu, örgüt kapsamında olmadan işlenmesinin pek olası olmaması gibi ayrıntılar değerlendirildiğinde, insan ticareti suçunun cezasının diğer suçlara nazaran düşük kaldığı söylenebilir.

7- TCK madde 80 şikayete tabi midir?

İnsan ticareti suçu şikayete tabi olmayan bir suçtur ve re’sen yargılama yapılır.

8- Görevli ve yetkili mahkeme hangisidir?

CMK madde 12’ye göre insan ticareti suçunda yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir. 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 12 ve 14’üncü maddelerine göre insan ticareti suçunda görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir.

9- İnsan ticareti suçunda dava zamanaşımı ne kadardır?

İnsan ticareti suçunda dava zamanaşımı 15 yıldır.

10- İnsan ticareti suçunda ceza zamanaşımı ne kadardır?

TCK m.1-4 uyarınca insan ticareti suçunda ceza zamanaşımı 20 yıldır.

11- Uzlaşma kapsamında bir suç mudur?

İnsan ticareti uzlaşma kapsamında bir suç değildir.

12- Etkin pişmanlıktan faydalanmış mümkün müdür?

Suçun işlenmesinden duyulan pişmanlıkla mağdurun zararının giderilmesi halini oluşturan etkin pişmanlık, insan ticareti suçu için geçerli değildir.

13- İnsan ticareti suçunda şüpheli ya da sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir mi?

Kuvvetli suç şüphesinin varlığı bir tutuklama nedeninin bulunması halinde şüpheli ya da sanık hakkında tutuklama kararı verilebileceği CMK madde 100 ile hüküm altına alınmıştır. Aynı maddenin 3-a-2 bendi insan ticareti suçu ile ilgili olarak, kuvvetli şüpheyi ortaya koyacak somut delillerin bulunması halinde, tutuklama nedeninin var syaılabileceğini belirlemektedir. Bu nedenle kuvvetli suç şüphesinin bulunması halinde şüpheli ya da sanık hakkında tutuklama kararı verilme ihtimali oldukça yüksektir.

14- Bu suç için taşınmazlara, hak ve alacaklara elkoyma mümkün müdür?

Taşınmazlara, hak ve alacaklara elkoymayı düzenleyen CMK madde 128, aynı maddede sayılan ve bu suçun işlenmesi ile elde edilen değerlere elkonabileceğini belirlemektedir. Aynı maddenin 2-a-2 bendinde insan ticareti suçu da elkoyma kararının verilebileceği suçlardan sayılmıştır. Dolayısıyla insan ticareti suçunun işlendiğinin kabulü halinde şüpheli veya sanığa ait ve bu suç işlenerek elde edilmiş taşınmaz, hak ve alacaklara elkonulabilir.

15- İnsan ticareti suçu ile ilgili soruşturmada ve kovuşturmada iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması mümkün müdür?

CMK madde 135, madde, belirlenen hallerde ve sınırlı suç ile ilgili olarak şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişiminin dinlenebileceğine, kayda alınabileceğine ve sinyal bilgilerinin değerlendirilebileceğine hükmetmektedir. Aynı madde insan ticareti suçunu, bu hüküm kapsamına almıştır. Bu nedenle insan ticareti suçu ile ilgili ceza yargılamasında iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması kararı alınması mümkündür.

16- Bu suçta teknik izleme mümkün müdür?

CMk madde 140, insan ticareti suçu için teknik izlemeye imkan tanımaktadır. Dolayısıyla şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetleri ve işyeri teknik araçlarla izlenebilir, ses veya görüntü kaydı alınabilir.

17- İnsan ticareti suçunda avukat tutmak zorunlu mudur?

TCK madde 180/1 insan ticareti suçu için alt ceza sınırını 8 yıl hapis cezası olarak belirlemiştir. CMK madde 150/3 ise alt sınırı 5 yıldan fazla olan suçlarda şüpheli ya da sanığa müdafi atanmasını zorunlu kılmıştır. Bu nedenle insan ticareti suçunda avukat tutmak zorunlu olmasa da avukatı olmayan kişiye müdafi atanması zorunludur.

18- Mağdur sayısı birden fazla ise ceza miktarı nasıl belirlenecektir?

İnsan ticareti suçunda her mağdur için ayrı ayrı cezalandırmaya gidilmelidir.

Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/41686 E., 2022/16565 K. 01/07/2022: “Sanık …’nın insan ticareti suçundan, mağdur sayısınca ayrı ayrı cezalandırılması gerekirken bu suçtan bir kez cezalandırılmasına karar verilmesi …”

19- Suçun oluşması için amaç hareketlerin gerçekleştirilmesi yeterli midir?

Hayır. İnsan ticareti suçunun oluşması için araç ve amaç hareketler olayda mevcut olmalıdır.

Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/32667 E., 2021/29395 K. 15/12/2021: “Türk Ceza Kanunu’nun 80. maddesinde düzenlenen “insan ticareti” suçunun oluşabilmesi için failin mağdura yönelik olarak “tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliğinden yararlanarak rızasını elde etmek” biçiminde bir harekette bulunması ve bu hareketleri yaparken veya yaptıktan sonra mağduru ülkeye sokması, ülke dışına çıkarması, tedarik etmesi, kaçırması, bir yerden başka bir yere götürmesi, sevk etmesi veya barındırması gerekmektedir. Suçun oluşması için hem araç hareketlerden, hem de amaç hareketlerden en az birisinin bir arada bulunması gereklidir. Araç hareketler, asıl veya amaç hareketlerden önce veya en geç bu hareketlerle eş zamanlı olarak yapılmalıdır. Böylece öncelikle araç hareketler ile mağdurun iradesi kırılmalı ve görünüşte rızası elde edilmeli daha sonra da bu husustan yararlanarak suçu oluşturan asıl amaç hareketler gerçekleştirilmelidir. Bu durumun tek istisnası, TCK’nın 80/3. maddesindeki “on sekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hâllerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verileceği” yönündeki düzenlemedir.“