TCK madde 76 – Soykırım Suçu

Soykırım Suçu Nedir?

Bir insan topluluğunu ulusal, dinsel vb. sebeplerle yok etme olarak tanımlanan soykırım, jenosit, genocide, genosit ve pogrom sözcükleri ile de ifade edilmektedir. Hukuki terim olarak soykırım ise tanımını Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 11 Aralık 1946 tarihli ve 96(I) sayılı kararı ile kabul edilen Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nden almaktadır. Kısaca BM Soykırım Sözleşmesi olarak da anılan sözleşmeye göre soykırım suçu, ulusal, etnik, ırksal veya dinsel bir grubu, kısmen veya tamamen ortadan kaldırmak amacıyla gruba mensup olanların öldürülmesi, grubun mensuplarına ciddi surette bedensel veya zihinsel zarar verilmesi, grubun bütünüyle veya kısmen, fiziksel varlığını ortadan kaldıracağı hesaplanarak, yaşam şartlarını kastten değiştirmek, grup içinde doğumları engellemek amacıyla tedbirler almak veya gruba mensup çocukları zorla bir başka gruba nakletmek fiilerinden herhangi biridir. Soykırım suçunu düzenlenen Türk Ceza Kanunu madde 76 de benzer bir soykırım suçu tanımı getirmektedir.

Soykırım Sözleşmesi’ne göre soykırım suçunun barış ya da savaşta işlenmesi arasında fark bulunmamaktadır(Sözleşme m.1). Sözleşme ayrıca soykırım suçunda yönetici, kamu görevlisi veya özel kişi olarak tanımlanmayı da önemsiz saymakta olup, suçu işleyen herkesin cezalandırılacağını belirlemiştir(Sözleşme m.4).

Soykırım Sözleşmesi’nin 6’ncı maddesine uygun olarak soykırım suçu Türk Ceza Kanunu madde 76 düzenlenmiştir. 6’ncı maddeye göre ceza yargılaması suçun işlendiği ülkenin ceza mahkemesi ya da yargılama yetkisini kabul etmiş olan Sözleşmeci Devletler bakımından yargılama yetkisine sahip bulunan Uluslararası bir ceza mahkemesi tarafından gerçekleştirilecektir(Sözleşme m.6). Savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar ve saldırı suçlarına bakan Uluslararası Ceza Mahkemesi, soykırım suçu ile ilgili yargılamaları da yapmaktadır.

Soykırım Sözleşmesi’ne göre cezalandırılacak eylemler şunlardır(Sözleşme m.3):

• Soykırımda bulunmak
• Soykırımda bulunulması için işbirliği yapmak
• Soykırımda bulunulmasını doğrudan ve aleni surette kışkırtmak
• Soykırımda bulunmaya teşebbüs etmek
• Soykırıma iştirak etmek

Soykırım Suçu ile Korunan Hukuki Değer, Menfaat

TCK madde 76 düzenlemesine göre soykırım suçu birçok farklı fiille işlenebilmektedir. Bu nedenle suç düzenlemesi ile korunan hukuki menfaat de farklı şekillerle kendisini göstermektedir. Temel olarak soykırım suçu insan onuru, yaşama hakkı, vücut dokunulmazlığı ya da beden bütünlüğü, hürriyet hakkı, seyahat özgürlüğü, cinsel dokunulmazlık ve üreme hakkını korumaktadır. Bununla beraber bir grubun milli, etnik, ırki veya dini özelliğinin hedef alınmasının önüne geçilmesi amacı nedeniyle işbu değerlerin ve uluslararası ve ulusal kamu düzenini korunduğu da söylenebilir.

Soykırım Suçunun Maddi Unsurları

Soykırım suçunun maddi unsurları kapsamında fail, suçun konusu, mağdur, fiil unsurlarına bakmak gerekir.

Soykırım Suçunun Faili

TCK m.86’ya göre soykırım suçunun faili, özgü suç olmadığı için, herkes olabilir. “Soykırım suçunu veya üçüncü maddede gösterilen fiillerden birini işleyenler, anayasaya göre yetkili yöneticiler veya kamu görevlileri veya özel kişiler de olsa cezalandırılır.” metnine sahip Soykırım Sözleşmesinin 4’üncü maddesine göre de herkes suçun faili olabilir. Sözleşme, yetkili yönetici, kamu görevlisi veya özel kişi olarak kabul edilmeyi dahi cezalandırılmanın önünde engel görmemiştir. Türk Ceza Kanunu da benzer düzenlemeyle, failde bir sınırlama getirmemiştir ancak TCK 20 – Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği maddesine göre tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanmaz. Dolayısıyla soykırım suçunda fail gerçek kişidir. TCK madde 86/3 uyarınca tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmedilebilecektir. Devletler TCK uyarınca fail olamazlar.

Soykırım Suçunun Konusu

Soykırım suçunun ortaya çıkış noktası milli, etnik, ırki veya dini bir grubun mensubu olmaktır. Suçun maddi konusunu bu gruba dahil olanların fiziksel varlıkları, bedenleri oluşturmaktadır.

Mağdur

TCK m. 76 mağdurla ilgili olarak özgülüğü belirlemektedir. Buna göre sadece sayılan niteliklere sahip gruplara dahil olanlar soykırım suçunun mağduru olabilirler. Maddeye göre sadece:

• Milli
• Etnik
• Irki
• Dini

bir grubun üyelerine karşı yapılan sayılı fiiller soykırım olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla örneğin siyasi ya da cinsiyete dayalı bir gruba karşı gerçekleştirilen fiilleri soykırım suçu kapsamında değerlendirmek söz konusu değildir.

Fiil

Soykırım suçu seçimlik işlenebilen suçlardan olup, TCK’nın yapısı gereği bu suçun ihmali davranışla işlenebilmesi mümkün değildir. TCK madde 76’da belirlenen fiillerden en azından birinin gerçekleştirilmesiyle suç tamamlanır. Suçun ihmal suretiyle işlenebildiğine dair hüküm bulunmaması nedeniyle soykırım suçunu barındıran fiillerin ihmalen gerçekleşmesi halinde, yasadaki diğer suç tiplerine bakmak gerekecektir. Örneğin TCK madde 76/1-a kasten öldürmeye fiil olarak yer vermiştir. Eğer kasten öldürme ihmal sonucu olarak bir soykırım fiili sürecinde gerçekleşmişse, soykırım suçu değil, kasten öldürmenin ihmali davranışla işlenmesi başlıklı TCK madde 83 gündeme gelecektir. Soykırım suçunda fiiller:

• Kasten öldürme
• Kişilerin bedensel veya ruhsal bütünlüklerine ağır zarar verme
• Grubun, tamamen veya kısmen yokedilmesi sonucunu doğuracak koşullarda yaşamaya
  zorlanması
• Grup içinde doğumlara engel olmaya yönelik tedbirlerin alınması
• Gruba ait çocukların bir başka gruba zorla nakledilmesi

olarak kendilerini gösterirler. Sayılanlar dışındaki bir eylemin soykırım olarak kabulü söz konusu olmayacaktır. Fiilin, bir planın icrası suretiyle gerçekleşmesi gereklidir. Örneğin bir soykırım sürecinde ama suçta belirlenmiş kasttan tamamen bağımsız olarak grup üyesinin kasten öldürülmesi halinde soykırım suçundan değil, kasten öldürme suçundan bahsetmek gerekecektir. Zira olayda failin, soykırım planının icrası ile ilgisi yoktur.

Soykırım suçunun işlenmesinde, sayılı fiillerin tüm grup üyelerine karşı gerçekleştirilmiş olması aranmaz. Grubun tek bir üyesine yönelik olarak suçun unsurlarını barındıracak fiil de soykırım suçu kapsamında sayılacaktır.

Soykırım Suçunun Manevi Unsuru

Soykırım suçunun oluştuğundan söz edebilmek için failde kastın bulunması gerekir. Zira TCK m. 76 taksirle ilgili bir düzenleme getirmemektedir. Maddede yer alan fiillerden sadece öldürme fiili için kastın varlığı aranmayacak, diğer fiiller için de kast gereklidir. Kanun koyucu genel kastı yeterli görmemekte, maddedeki “… milli, etnik, ırki veya dini bir grubun tamamen veya kısmen yokedilmesi maksadıyla…” ifadesi ile özel kastın bulunmasını zorunlu kılmaktadır. Kastın, grubun tüm üyelerine yönelik olması gerekmez. Zira grubun kısmen yokedilmesi maksadıyla hareket edilmesi de özel kastın kabulü için yeterlidir. Dikkat edilmesi gereken bir husus da kastın sadece mağdurlarla ilgili değil, grubun geleceğine de yönelmesidir. Zira fail soykırım suçunda grubun devamına da engel olmayı hedeflemektedir.

Soykırım Suçunda Teşebbüs

TCK 35 – Suça Teşebbüs maddesinin soykırım suçu için uygulanması bazı fiiller için mümkündür. Teşebbüsten söz edebilmek için kişinin, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaması gereklidir. Grubun tamamen veya kısmen yokedilmesi sonucunu doğuracak koşullarda yaşamaya zorlanması ve grup içinde doğumlara engel olmaya yönelik tedbirlerin alınması eylemlerinde, gerçekleştirme ile suç tamamlanır. Sonuca ulaşmak gerekmez. Kasten öldürme, kişilerin bedensel veya ruhsal bütünlüklerine ağır zarar verme ve gruba ait çocukların bir başka gruba zorla nakledilmesinde ise teşebbüs mümkündür.

İçtima

TCK madde 76’da soykırım suçunun gerçekleşmesi için sayılan fiillerden herhangi birinin işlenmesi ile suç tamamlanır. Sayılı fiillerden birden fazlasının gerçekleştirilmesi halinde de tek suçtan söz edilecektir.

TCK m.76/2, “…soykırım kapsamında işlenen kasten öldürme ve kasten yaralama suçları açısından, belirlenen mağdur sayısınca gerçek içtima hükümleri uygulanır.” demektedir. Dolayısıyla soykırım suçu kapsamında gerçekleşen fiillerde fail, birden fazla kişinin kasten ölümüne ya da kasten yaralanmasına sebep olmuşsa, her bir ölüm ya da yaralanma için ayrı ayrı cezalandırılacaktır.

TCK madde 78 soykırım suçunu da kapsayacak şekilde “… işlemek maksadıyla örgüt kuran veya yöneten kişi, on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu örgütlere üye olanlara beş yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.” demektedir. Bu nedenle soykırım suçunun faili eğer madde 78 kapsamında da değerlendiriliyorsa, her 2 maddeden ayrı ayrı cezalandırılacaktır.

TCK madde 76 Soykırım Suçunun Cezası

Soykırım suçunun cezası ikinci fıkrada belirilmiştir. Buna göre soykırım suçu faili ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. İçtima bölümünde belirtildiği üzere eğer kasten yaralama ve kasten öldürme birden çok mağdura yönelik olarak gerçekleşmişse, belirlenen mağdur sayısınca cezalandırmaya gidilecektir.

TCK madde 76/3 uyarınca tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur. Ancak tüzel kişiden özel hukuk tüzel kişisini anlamak gerekir. Devlet bu kapsamda değildir.

Soykırım Suçunda Soruşturma, Kovuşturma, Şikayetten Vazgeçme ve Zamanaşımı

Neticesinin sadece mağdurlar üzerinde değil tüm insanlık üzerinde etki göstermesi nedeniyle soykırım suçunun şikayete tabi olması düşünülemez. Dolayısıyla şikayetten vazgeçmenin ceza yargılamasının devamına etkisi yoktur. Soruşturma re’sen başlatılır ve yürütülür.

Soykırım suçunu düzenleyen TCK madde 76’nın dördüncü fıkrasına göre bu suçta zamanaşımı işlemez. Dolayısıyla fail için dava ya da ceza zamanaşımı söz konusu değildir.

TCK 76, önödeme, etkin pişmanlık ve uzlaşma hükümlerinin uygulanabildiği bir suçu düzenlememektedir.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Soykırım suçunda yetkili mahkeme, CMK m. 12 uyarınca suçun işlendiği yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise 5235 sayılı kanunun 12’nci maddesi uyarınca ağır ceza mahkemesidir.

TCK 76

Soykırım
Madde 76- (1) Bir planın icrası suretiyle, milli, etnik, ırki veya dini bir grubun tamamen veya kısmen yokedilmesi maksadıyla, bu grupların üyelerine karşı aşağıdaki fiillerden birinin işlenmesi, soykırım suçunu oluşturur:
a) Kasten öldürme.
b) Kişilerin bedensel veya ruhsal bütünlüklerine ağır zarar verme.
c) Grubun, tamamen veya kısmen yokedilmesi sonucunu doğuracak koşullarda yaşamaya
zorlanması.
d) Grup içinde doğumlara engel olmaya yönelik tedbirlerin alınması.
e) Gruba ait çocukların bir başka gruba zorla nakledilmesi.
(2) Soykırım suçu failine ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilir. Ancak, soykırım kapsamında işlenen kasten öldürme ve kasten yaralama suçları açısından, belirlenen mağdur sayısınca gerçek içtima hükümleri uygulanır.
(3) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.
(4) Bu suçlardan dolayı zamanaşımı işlemez.